Αποτελέσματα – Συμπεράσματα από την Ημερίδα των Αλληλέγγυων Σχολείων | 21/6/2025
Η 4η κεντρική εκδήλωση των αλληλέγγυων σχολείων πραγματοποιήθηκε στις 21/6 στον Ταύρο. Στο πρώτο διήμερο (2018) στην ΑΣΚΤ, το ζήτημα ήταν τα ταυτοτικά μας στοιχεία. Στις επόμενες εκδηλώσεις (2023-2024) σταθήκαμε στην υπεράσπιση του δημόσιου σχολείου και πανεπιστημίου, στις πρακτικές των κοινών όπως εφαρμόζονται στα αλληλέγγυα σχολεία και πως αυτές εμπλουτίζουν τις αντιστάσεις που συγκροτούνται, αλλά και διαμορφώνουν μια νέα συμμετοχική κουλτουρα. Η ημερίδα του 2025 μας βρήκε πιο ώριμους, γνωρίζοντας πλέον την ταυτότητά μας βρεθήκαμε μπροστά στα διακυβεύματα της εποχής μας, μαζί με εξαιρετικούς ομιλητές και εξαιρετικές ομιλήτριες με τις οποίες έχουμε θεμελιώσει μια σχέση συνεργασίας στο πεδίο της εκπαίδευσης, των κοινών, των δικαιωμάτων και του πολιτισμού.
Το παγκόσμιο σκηνικό επισκιάζεται στη συγκυρία από μια γενοκτονία που βρίσκεται σε εξέλιξη στην Παλαιστίνη, ενώ η ασταθής κατάσταση σε χώρες της Ανατολής αναγκάζει πολλούς ανθρώπους να εγκαταλείψουν την χώρα τους. Στις χώρες της Δύσης αναπτύσσεται μεγαλύτερη εσωστρέφεια, αυταρχικές κυβερνήσεις, φαινόμενα μισαλλοδοξίας και ρατσιστικών πολιτικών. Στην έναρξη της ημερίδας δεν μπορούσαμε παρά να αναφερθούμε στο πιο θεμελιώδες από όλα το δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία των λαών. Η αλληλεγγύη, όχι με όρους επικοινωνιακούς, αλλά με την ενεργή εμπλοκή σε μια αμοιβαία, ισότιμη σχέση, αποτελεί το βασικό ανάχωμα στον αυταρχισμό που βομβαρδίζει αμάχους, χτίζει τείχη, πνίγει ανθρώπους στο Αιγαίο. Αντιλαμβανόμαστε τον ρόλο των σχολείων μεταναστών ως δίκτυα κοινωνικής προστασίας και ένταξης με πραγματικούς κοινωνικούς όρους.
Τα αλληλέγγυα σχολεία είναι ευαίσθητοι δέκτες στα ερεθίσματα της εποχής. Το ζήτημα της ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης ήταν ένα τέτοιο ερέθισμα. Σήμερα η τεχνητή νοημοσύνη είναι μια πραγματικότητα. Αν και δεν εισάγεται μέσα στις τάξεις με επίσημο τρόπο, είναι παρούσα μέσα από την άτυπη χρήση αυτών των τεχνολογιών από μαθητές/τριες και εκπαιδευτικούς. Τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM) όπως το chat gpt ή το deep seek παρέχουν πρόσβαση σε απεριόριστη γνώση. Είναι όμως πραγματική ισότητα αυτό που προσφέρουν και κυρίως καλύπτουν κάποια πραγματική ανάγκη; Οι νέες τεχνολογίες / τεχνητή νοημοσύνη πέρα από τα LLM, μπορούν να αποτελέσουν εργαλεία συμμετοχικής μάθησης, εφόσον οριοθετηθούν κατάλληλα για τις ανάγκες της εκπαιδευτικής κοινότητας. Η πρόκληση είναι να αποτελέσουν τα αλληλέγγυα σχολεία χώρους κοινωνικής καινοτομίας, οι οποίοι θα μπορέσουν να “θεσπίσουν” άτυπα εκείνους τους όρους με τους οποίους οι νέες τεχνολογίες μπορούν να είναι κοινωνικά χρήσιμες.
Στον πυρήνα των αξιών των αλληλέγγυων σχολείων βρίσκονται η δημοκρατία και η συμπερίληψη, με τρόπο διαθεματικό. Με αυτή την έννοια είμαστε σε επαφή με παιδαγωγικές ομάδες από την κοινωνική παιδαγωγική, όπως την παιδαγωγική ομάδα “το Σκασιαρχείο”, για την ενίσχυση της συνεργασίας, την κοινωνική και δημοκρατική ενδυνάμωση, με πρακτικές όπως την ένταξη του κινηματογράφου, της δημιουργικής γραφής, ευρύτερα της τέχνης και του τύπου (εφημερίδα, ραδιόφωνο) στην μαθησιακή διαδικασία. Συνάδελφοι/ισσες που λειτουργούν και στα δύο πλαίσια (δημόσιο σχολείο – αλληλέγγυα σχολεία) παρουσίασαν παραδείγματα καλών πρακτικών συμπερίληψης και δημιουργικής μάθησης. Υποστηρίζουμε ένα σχολείο που θα προωθεί την πολυμορφία, τη διαφορετικότητα και είναι ανοιχτό στην τοπική κοινωνία. Ένα σχολείο που αποτελεί ασφαλή χώρο, που πλαισιώνει και υποστηρίζει την έκφραση των συναισθημάτων και καλλιεργεί τον σεβασμό και την αλληλεγγύη.
Στη σημερινή συγκυρία διαμορφώνεται ένα δυστοπικό τοπίο για τη δημόσια παιδεία, που αποτυπώνεται με έντονο ταξικό καταμερισμό, πολιτικές έντασης του ανταγωνισμού και πειθάρχησης. Οι πολιτικές της τελευταίας πενταετίας εισάγουν όλο και περισσότερο τους όρους του ιδιωτικού τομέα και της αγοράς στην εκπαίδευση. Σε μια κοινωνία που, μετά την οικονομική κρίση, έχουν κανονικοποιηθεί η φτώχεια, οι χαμηλοί μισθοί και η ελαστικοποίηση, παρατηρούμε την πρώιμη έξοδο εφήβων στην εργασία και την ηγεμονία μιας λογικής γρήγορης απόκτησης εισοδήματος, με μειωμένο κίνητρο ανώτατων σπουδών. Η αύξηση πρότυπων σχολείων, η ίδρυση Ωνάσειων, η τράπεζα θεμάτων, η ελάχιστη βάση εισαγωγής, η μείωση των εισακτέων και η προώθηση εκπαιδευτικών “εναλλακτικών” προς μια τεχνική εκπαίδευση, συνδεδεμένη με την αγορά, σε συνδυασμό με την υποχρηματοδότηση και την υποβάθμιση του δημόσιου σχολείου, αποτελούν βάση της εμπέδωσης ενός σκληρού καταμερισμού εργασίας.
Το δημόσιο πανεπιστήμιο, παρά την συρρίκνωσή του και την υποβάθμιση του κοινωνικού του ρόλου, αποτελεί χώρο παραγωγής και διάδοσης της γνώσης αλλά και χώρο που καλλιεργεί την κριτική σκέψη και τον προβληματισμό. Τόσο η αντισυνταγματική θέσπιση της δυνατότητας ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, όσο και η εισαγωγή διδάκτρων σε μια σειρά από προγράμματα (μεταπτυχιακά, ξενόγλωσσα, κατάρτιση και δια βίου μάθηση) στο δημόσιο πανεπιστήμιο νοηματοδοτούν συχνά τη γνώση ως εμπορεύσιμο προϊόν, δημιουργούν ανισότητες και ενισχύουν τον ρόλο των επιχειρήσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παράλληλα, με την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου και την αποδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών στη συνδιοίκηση του πανεπιστημίου, συγκεντρώνοντας ευθύνες στο πρόσωπο του πρύτανη, περιορίζεται η δημοκρατία και η ελεύθερη διακίνηση ιδεών.
Τα αλληλέγγυα σχολεία, συνεχίζουν διεκδικώντας μέσα από τη δράση τους να έχουν όλα τα άτομα ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση, δημιουργώντας κοινότητες συμμετοχής και αλληλεγγύης, να αντιστέκονται στις πολιτικές υποβάθμισης. Παραμένουμε προσηλωμένοι στην δημόσια παιδεία ως βασικό πυλώνα εκπαίδευσης. Παλεύουμε για ένα σχολείο δημοκρατικό, συμπεριληπτικο, χωρίς αποκλεισμούς.
